Investeerders moeten hun blik scherp zetten op wat er zich afspeelt op het wereldwijde geopolitieke toneel. Afrika, het Midden-Oosten, Rusland en China: deze vier conflicten zullen de positie van het Westen helemaal vertekenen.

De impact van wat er nu gebeurt in Israël en Gaza, valt volgens VUB-professor Jonathan Holslag niet te onderschatten.  ‘Als we maandenlang beelden te zien krijgen van onschuldige burgerslachtoffers in Gaza, dan zal het voor landen als Egypte en Saoedi-Arabië heel moeilijk zijn om hun huidige pragmatische koers tegenover Israël te behouden. Hezbollah en Libanon dreigen dan ook een tegenoffensief te starten.  Dan riskeren we een tsunami te krijgen van Arabisch nationalisme die heel gevaarlijk is voor de regio’, zegt Holslag.

Bevroren conflict

Ook dat andere conflict, in het oosten van Europa, belooft weinig goeds. Het is duidelijk dat Rusland er niet in zal slagen om heel Oekraïne te veroveren en het gaat nu vooral om het behoud van de huidige terreinwinst. En op dat vlak lijkt de wind weer in het voordeel van Rusland te keren. Dat heeft te maken met enkele factoren. Om te beginnen kan Rusland zich nog altijd economisch verrijken, doordat de Westerse sancties niet het verhoopte effect bereiken. Daarnaast blijkt Rusland ook goed in staat om wapens te blijven produceren, van raketten tot tanks. Daartegenover staat dan weer dat de Westerse gretigheid afbrokkelt om Oekraïne op de lange termijn te blijven steunen. ‘Ook hier is er nog lang geen licht aan het einde van de tunnel. In het beste geval wordt dit een quasi-bevroren conflict dat elk moment opnieuw kan opflakkeren en escaleren in de richting van de Balkan.’

Titanenstrijd

Wat zich afspeelt in zowel het Midden-Oosten als Europa is volgens Holslag nog maar een voorproefje van de hele grote krachtmeting die op ons afkomt, namelijk de titanenstrijd tussen de Verenigde Staten en China. Holslag: ‘Het is duidelijk dat de Chinese groei vertraagt. Dat is slecht nieuws voor de wereldeconomie en bij uitbreiding de internationale geopolitiek. Want opkomende machten zijn het gevaarlijkst wanneer hun groei plotseling vertraagt. Bij gebrek aan interne stabiliteit gaan ze vaak op zoek naar buitenlandse bliksemafleiders.’

De Chinese groeivertraging is geen verrassing. Het grote probleem van de Chinese economie zijn enorme investeringen die vaak niet productief zijn. Dat geldt voor de vastgoedsector, waar er een gigantisch overaanbod is van 40 miljoen appartementen, maar dat geldt evenzeer voor de maakindustrie waar volgens officiële cijfers 27 procent van de bedrijven in de rode cijfers zit. Vandaag is nog ongeveer een kwart van de totale Chinese productiecapaciteit onderbenut. Die overcapaciteit is er altijd al geweest en China heeft dat altijd aangepakt door nog meer geld in de industrie te pompen.

Maar daarbij botst de grootmacht stilaan op beperkingen. ‘Vooralsnog worden de binnenlandse overschotten op de Europese markt gekieperd, wat naar de Verenigde Staten al niet meer zo makkelijk is. De Chinese economie is dus relatief fragiel en ik zou heel voorzichtig zijn met investeringen in de Chinese economie’, zegt Holslag. ‘Tegelijkertijd is er nog altijd voldoende groei om de militaire machtsopbouw te ondersteunen en de Amerikanen beetje bij beetje weg te duwen langsheen de eilandenketens in de Stille Oceaan. En dat dwingt de Amerikanen om tegenmaatregelen te nemen. Er is echt een wedloop aan de gang om elkaar te bekampen met nieuwe technologieën en wapens.’

Bevolkingsexplosie in Afrika

Alsof de gebeurtenissen in het Midden-Oosten, Oost-Europa en China nog niet genoeg zijn, staan we ook aan de vooravond van een gigantische bevolkingstoename. De verwachting is dat er tegen het einde van de eeuw de bevolking in Afrika en het Midden-Oosten zal toenemen met drie miljard mensen. Holslag: ‘Zo'n fenomenale bevolkingsgroei is ongezien en dan nog in de voortuin van Europa. Op economisch vlak kan de regio dat niet aan. Vandaag bedraagt het marktaandeel van Afrika in de wereldwijde industrie amper 1,4 procent. En slechts 7 à 8 procent van de Afrikanen heeft een job. Die percentages zijn de voorbije decennia amper toegenomen. Afrika trekt ook nog altijd relatief weinig investeringen aan, zeker in vergelijking met de rest van de wereld.’

‘Afrika is een economisch kruitvat en je ziet nu al dat het geweld in de regio toeneemt’, waarschuwt Holslag. Het gevolg daarvan is een fenomenale migratiedruk. ‘De bootjes die ons nu bereiken langs de Middellandse Zee zijn nog maar een voorhoede van een golf die alleen maar groter zal worden. Op die manier is het goed mogelijk dat er zich de komende decennia tussen Europa en Afrika een veiligheidsdilemma zal vormen, net zoals dat nu al het geval is tussen China en Amerika in de Stille Oceaan.’

Fort Europa

Heel veel Europeanen willen van Europa een fort maken: de eigen grenzen versterken en in de eerste plaats kiezen voor onze eigen mensen. ‘Dat is een normale reactie in tijden van crisis. Maar hier leert de geschiedenis ons een belangrijke les: muren als vorm van bescherming hebben nooit langdurig gewerkt. Ze creëren een vals gevoel van stabiliteit en veiligheid, waardoor de realiteit buiten de muren wordt ontkend. Tot de muren onherroepelijk breken.’

Het komt er volgens Holslag vooral op aan om de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen af te bouwen en de technologische afhankelijkheid van China en de Verenigde Staten te counteren. ‘We moeten ook consequenter zijn als we in België en Vlaanderen een welvaartsverhaal willen schrijven waarin onze bedrijven kansen krijgen. We schuiven hele mooie verwachtingen naar voren omtrent duurzaamheid, terwijl het overgrote deel van ons vermogen vloeit naar projecten en ondernemingen die relatief weinig kansen creëren. Het zal er toch op aankomen om ons vermogen en onze talenten in te zetten om onze eigen toekomst uit te bouwen. Dat is de basis om vervolgens onze veiligheid opnieuw te verstevigen en meer in te zetten op defensie en diplomatie’, besluit Holslag.